Z uwagi na niezwykłą biologię, a w szczególności termin kwitnienia, przypadający najczęściej w okresie zimowym, oczaryzasługują na naszą uwagę. Ich duża tolerancja na niskie temperatury powinna wzbudzić nasze zainteresowanie. Ten niezwykle dekoracyjny, przypominający pokrojem leszczynę krzew, dość rzadko jeszcze spotykany jest w naszych ogrodach, a powinien zagościć w nich na dłużej.
Jego urokliwym atutem są kwitnące wśród nagich gałązek delikatne, niby bibułkowate, pachnące kwiaty o czterech, wstęgowatych płatkach, prześlicznie wybarwiające się jesienią liście oraz grubościenna torebka, stanowiąca owoc oczaru.
Oczary rozkwitają jesienią, po opadnięciu liści lub bardzo wcześnie wiosną. Stres wywołany suszą panującą późnym latem sprawić może, że niektóre odmiany zakwitnąć mogą dużo wcześniej niż normalnie, tzn. jesienią, a ich kwiaty mogą wtedy być czysto żółte, mimo iż normalnie powinny wybarwiać się na ciemniejszy kolor. Także i młode rośliny zakwitają wcześniej. Oczary osiągają przyrost roczny około 20 centymetrów.
Ten zwany również orzechem czarnoksięskim krzew, występuje w Ameryce Północnej i Azji. Dziś znamy jego sześć gatunków. W Polsce spotykamy trzy gatunki oczarów:
oczar wirginijski –
Hamamelis virginiana (L.),
oczar omszony(lub miękkowłosy) –
Hamamelis mollis (Oliv.) oraz
oczar japoński –
Hamamelis japonica (Sieb. Et Zucc.).
Oczar wirginijski to luźny, szeroki krzew lub drzewo z lśniącymi żółtymi kwiatami. Ten gatunek dorasta do 5-6 metrów wysokości. Jest najmniej dekoracyjnym gatunkiem, ponieważ rozkwita w okresie jesiennego przebarwiania się liści. Kwiaty o płatkach długości około 1 centymetra wyraźnie pachną. Owoce dojrzewają dopiero jesienią następnego roku, gwałtownie pękając po dojrzeniu i wyrzucając 2 czarne, błyszczące nasiona na odległość nawet do kilku metrów. Krzew długowieczny, najczęściej spotykany w Polsce. Z uwagi na swoje właściwości lecznicze nazywany bywa "Złotem Indian".
Oczar omszony to najcenniejszy gatunek oczaru, z najbardziej okazałymi, dwubarwnymi, pachnącymi kwiatami i jednocześnie najrzadziej u nas spotykany. Kwiat intensywnie żółty, kielich czerwonobrązowy, lekko pachnący. Oczar miękkowłosy dorasta do 10 metrów wysokości. Kwitnie od stycznia do marca. Charakterystyczne są jego miękko owłosione młode pędy.
Oczar japoński to krzew z rozpostartymi gałęziami. Podobny nieco do oczaru wirginijskiego, o większych jednak kwiatach. Jego żółte kwiaty z purpurowo zabarwionym wnętrzem kielicha rozwijają się od stycznia do marca – najpóźniej z wszystkich gatunków oczarów. Cenny gatunek kolekcjonerski, bardzo rzadko spotykany w sprzedaży. Jego pachnące kwiaty doskonale nadają się do dekoracji wnętrz. Ten pochodzący z Japonii gatunek dorasta do 3 metrów wysokości i szerokości.
Wśród gatunków znajdziemy również
oczar pośredni (
H. x intermedia) będący mieszańcem oczaru japońskiego i miekkowłosego, dorastającym do wysokości 4 metrów. Wśród wielu odmian znajdziemy m.in. odmianę Diane.
Stanowisko
Idealnym miejscem pod uprawę oczarów są stanowiska przy ścieżkach, patiach, czy domach. W tych miejscach staną się, bowiem prawdziwą, zwracającą uwagę ozdobą. Żółte odmiany oczarów ślicznie wyglądają posadzone na tle zimozielonych
iglaków, z kolei pomarańczowe i czerwone najlepiej prezentują się posadzone w większej odległości od innych roślin. Najobficiej kwitną, bowiem posadzone na otwartej przestrzeni.
Oczary preferują stanowisko osłonięte od wiatru, słoneczne lub półcieniste.
Wybierając miejsce pod sadzonki unikajmy zastoisk mrozowych. Oczary należą do roślin mrozoodpornych, spóźnione wiosenne przymrozki mogą jednak spowodować straty w naszych uprawach, szczególnie w momencie, gdy ruszą już soki i nabrzmieją pąki. Najczęstszym uszkodzeniem jest wtedy pękanie kory.
Sadząc oczary zwróćmy uwagę na dobre zdrenowanie gleby. Rośliny te źle, bowiem rosną na glebie zbyt zbitej, gliniastej, słabo napowietrzonej. Jeśli nasza gleba nie jest idealna możemy polepszyć ją stosując nawożenie organiczne kompostem lub przerobionym obornikiem. Pomocne może okazać się również coroczne spulchnianie gleby na początku zimy. Oczary najlepiej rosną na glebie żyznej, przepuszczalnej, dostatecznie wilgotnej, lekko kwaśnej, o odczynie od 4,5 do 6,5. Na glebach wapiennych może dokuczać im chloroza.
Pielęgnacja
Oczary należą do roślin mało wymagających, musimy jednak zapewnić im minimum troski. Uprawa z pewnością nie nastręczy nam problemów.
Podlewanie
Pamiętajmy o właściwym podlewaniu oczarów w czasie letnich miesięcy. Susza może być przyczyną nekrozy brzegów liści. Najbardziej wrażliwy jest oczar miękkowłosy. Zwróćmy szczególną uwagę na tą czynność w pierwszym roku po posadzeniu, podlewanie sprzyja, bowiem rozwojowi systemu korzeniowego. Brak wody zimą może czasami prowadzić do zrzucania pąków kwiatowych.
Ochrona roślin przed mrozem
Oczary są roślinami mrozoodpornymi, niemniej jednak młode są szczególnie wrażliwe na wiosenne przymrozki. Pamiętajmy, więc o zabezpieczeniu ich wczesną wiosną w mroźne dni. Starsze okazy dobrze czują się i radzą sobie w naszym klimacie, z wiekiem zyskując całkowitą mrozoodporność.
Kwiaty oczarów wytrzymują mrozy do – 12oC. Przy mroźnej pogodzie płatki zwijają się do środka i rozwijają ponownie przy plusowej temperaturze. Czynność ta może być kilkakrotnie powtarzana przez roślinę.
Cięcie
Cięcie oczarów sprowadza się do wycinania odrostów korzeniowych oraz usuwania chorych, martwych, czy uszkodzonych pędów, a także do usuwania pędów krzyżujących się, nieprawidłowo rozmieszczonych i deformujących kształt korony. Oczarów, bowiem nie tniemy, należą one do grupy krzewów niewytwarzających regularnie silnych pędów zastępczych z nasady pędów szkieletowych lub z dolnej części korony. Przede wszystkim rosną pędy zewnętrznej części korony. Przycinanie przyrostów zaraz po kwitnieniu od drugiego roku po posadzeniu, pozwali nam na ograniczenie wielkości krzewów i uzyskanie bardziej rozgałęzionych roślin.
Rozmnażanie
Oczar można rozmnożyć poprzez odkłady, sadzonki, nasiona oraz szczepienie. Niemniej jednak każdy z tych procesów bywa czasochłonny i dość trudny.
Rozmnażanie oczarów z nasion nie wykonywane jest amatorsko, a stosuje się je obecnie w trzech przypadkach: dla pozyskania podkładek, dla uzyskania roślin z nasion zebranych z ich naturalnych stanowisk oraz w pracach hodowlanych przy powstawaniu nowych odmian.
Zarówno także rozmnażanie poprzez sadzonkowanie jak i szczepienie niesie ze sobą wiele wymagań. Najlepszym rozwiązaniem będzie zakup gotowych sadzonek u sprawdzonych hodowców. Uzyskamy wtedy z pewnością pięknie rozrastające się i rozkwitające okazy.
Właściwości
Oczar jest silnym środkiem o działaniu ściągającym, przeciwkrwotocznym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Stosowany bywa w nalewkach i wyciągach na alkoholu, zarówno do wewnątrz jak i na zewnątrz. Pomaga w nieżycie i niewielkich krwawieniach z przewodu pokarmowego i płuc, w żylakach, w zapaleniu błony śluzowej jelita grubego oraz biegunce. Wykorzystywany jest także w postaci okładów, maści, czy żeli. W tej postaci przyśpiesza gojenie się ran, likwiduje opuchliznę przy stłuczeniach, obrzękach, oparzeniach, ukąszeniach owadów, zapobiega infekcjom i likwiduje skutki promieniowania UV. Stosowany bywa także w leczeniu hemoroidów, bólach reumatycznych stawów i kręgosłupa, nadwyrężeniu i bólach mięśni. Wykorzystywany jest również w leczeniu zapalenia skóry i błon śluzowych, czyraków, dolegliwości żylakowych, zmian grzybicznych skóry, podrażnień skóry po depilacji i goleniu, a także do płukania jamy ustnej.
